قوانین در حمایت از ذخایر ژنتیکی ثبت اختراع

قانون گذاران ایرانی در زمینه تدوین قوانین در رابطه با زیست فناوری دقتی در این عرصه از علم نداشته اند که به علت جدید بودن این شاخه از علم و فقدان وجود متخصص در این زمینه ، این امر تا حدودی قابل توجیه می باشد .

قانون ثبت اختراعات یکی از مباحثی است که منابع ژنتیک در آن مطرح شده است . در قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری سال 86 منابع ژنتیک از حیطه حمایت قانون گذار در زمینه نظام حمایتی حق ثبت اختراع خارج شده است .

ماده 4 این قانون که در رابطه با موارد خارج از این قانون می باشد ، حمایت از منابع ژنتیک و اجزا تشکیل دهنده آن و فرایندهای بیولوژیک تولید آنها را از حمایت قانون گذار خارج نموده است که این ماده با توجه به منابع ژنتیکی با ابهاماتی همراه می باشد .

در ماده 4 قانون بیان شده است که :

موارد زیر از حمایت از اختراع خارج می باشد . .. د) منابع ژنتیکی و اجزای تشکیل دهنده آنها و فرایندهای بیولوژیک و تولید آنها .

1-   بر اساس موافقتنامه تریپس و ماده 27 آن می توان قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل نمودن بذر در ایران را به تصویب رساند . اما استثنا نمودن منابع ژنتیکی از عرصه ثبت اختراعات در قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری در مقایسه با مندرجات تبصره 1 ماده 3 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل بذر قابل تامل می باشد .

بر اساس تبصره 1 ماده 3 قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل بذر در کشور از حیطه حمایت و ثبت مستثنی شده (ذخایر ژنتیک اصلاح نشده وحشی ) می باشد و نه به طور عام منابع ژنتیک و یا منابع ژنتیکی اصلاح شده گیاهی .

به همین دلیل اگر فرض کنیم که دلیل استثنای منابع ژنتیک از حیطه حمایت از اختراع ، تضمین شدن دسترسی آزاد علمی به منابع ژنتیک می باشد و باید در قانون ثبت اختراعات هم منابع ژنتیکی اصلاح نشده و یا منابع ژنتیکی آن چنانکه در طبیعت یافت می گردد از حیطه حمایت از اختراع مستثنی شود .

2-   سوال دیگر در این خصوص این است که آیا انجام مداخله فنی بشر در هر سطحی در یک فرایند بیولوژیکی می تواند تایید گر وجود یک فرایند غیر بیولوژیک باشد ؟

ایراد دیگری که بر ماده 4 قانون ثبت اختراعات وارد است این می باشد که این ماده جایگاه و ملاکی را برای تعیین مرز فرایندهای بیولوژیکی و غیر بیولوژیکی مشخص نکرده است .

         باید در این زمینه یعنی در تعیین موضع قانونگذار در رابطه با تفسیر ماده 4 قانون ثبت اختراعات و در توضیح طریقه حمایت از اختراعات دارویی که صنعتی مهم در عرصه داخلی محسوب شده است و متاثر از رویکرد اتخاذی در تعیین مرز بین فرایندهای بیولوژیک و غیر بیولوژیک است ، تصمیمات مشخصی گرفته شود .

جایگزینی عبارت فرایند اساسا بیولوژیک در قانون راهکار این مشکل به نظر می رسد ، شایسته تر به نظر می اید که به جای عبارت فرایند بیولوژیکی ، فرایند اساسا بیولوژیک را جایگزین نمود .

به این ترتیب مستثنی شدن فرایندهایی که اساسا بیولوژیک هستند می تواند توجیه کننده عدم حمایت قانون ثبت اختراعات از آن دسته از فرایندهایی باشد که مداخله فنی بشر نقش تعیین کننده ای را در نتیجه آن ندارد .