حمایت از منابع ژنتیک در رژیم بین المللی ثبت اختراع

دسترسی آزاد به منابع ژنتیکی جهان مدت ها محور اصلی برای معاهدات و مذاکرات بین المللی در رابطه با منابع ژنتیکی در سال 83 بوده است . اما با پیشرفت های سریع که در بیوتکنولوژی و ارزش ژن در این مورد به عنوان عنصر اساسی تنوع زیستی با به رسمیت شناختن حق حاکمیت دولت ها بر منابع ژنتیکی ، امکان دسترسی به این منابع را متوجه وضع قوانینی در این رابطه از سوی دولت ها می داند .

معاهده بین المللی در مورد منابع ژنتیک گیاه با دنبال کردن بحث ملی کردن منابع ژنتیک ، نقش حقوق مالکیت فکری در تشویق اختراعات و سرمایه گذاری در زمینه منابع ژنتیکی را به رسمیت شناخته و در جهت دسترسی به این منابع و تقسیم کردن عادلانه منافع آن مکانیزم هایی را پیش بینی نموده است .

جمهوری اسلامی ایران جزو سازمان تجارت جهانی نمی باشد اما خالی از فایده نیست که به ماده 3 /27 معاهده تریپس اشاره شود که مقرر می شود با وجود این کشور های عضو می توان گیاه و حیوان را از عرصه ثبت اختراعات در قالب پتنت مستثنی کنند ، اما باید حمایت حقوقی از ارقام گیاهی را در قالب پتنت سیستم حقوقی خاص و یا در غالب سیستمی مرکب از این دو تضمین پیش بینی نماید .

موافقت نامه تریپس :

موافقت نامه تریپس از اسناد مهمی است که راجع به حمایت بین المللی از ابداعات ژنتیکی محسوب می شود . بر اساس بند 1 ماده27 این سند ، هر گونه اختراع اعم از فرآورده و فرآیند در تمامی رشته های فناوری به شرط آنکه جدید و دارای گام ابتکاری باشند ، قابل ثبت خواهند بود .

بند 3 این ماده نیز اعضا را مجاز می کند تا روش های تشخیصی ، درمانی و جراحی برای درمان انسان ها با حیوانات و گیاهان و حیوانات به جز میکروارگانیزم ها و فرایند های بیولوژیکی برای تولید گیاهان یا حیوانات را از قابلیت اختراع مستثنا سازد . بنابراین بر اساس بند 3 ماده 27 اعضای سازمان تجارت جهانی ، وظیفه دارند میکروارگانیزم هایی را ثبت کنند . در این صورت وقتی میکروارگانیزم ها قابل ثبت و حمایت باشند ، فرایند های ناشی از آنها مانند ابداعات ژنتیکی باید قابل حمایت باشد .

در این موافقت نامه به بحث اختراعات توجه شده است و از مطالعه این سند این برداشت به ذهن می رسد که فرایندهایی که مداخله فنی بشر در آن نقشی نداشته است ، قابل ثبت و حمایت نمی باشد وکشورها می توانند این منابع را از حیطه حمایتی خود مستثنی کنند .

بر اساس بند 3 ماده 27 موافقت نامه تریپس به اعضا این اختیار داده می شود که روش های :

الف : تشخیصی و درمانی و جراحی برای درمان انسان ها و یا حیوانات

ب : گیاهان و حیوانات

برای فرایندهای بیولوژیک برای تولید گیاهان و یا حیوانات را از قابلیت ثبت اختراع مستثنی کنند .

به این ترتیب بر اساس بند 3 ماده 27 اعضای سازمان تجارت جهانی وظیفه دارند که میکروارگانیسم ها و فرایندهای میکروبیولوژیک را به ثبت برسانند .