نحوه محاسبه مالیات بر درآمد شرکت ها و موسسات

محاسبه مالیات بر درآمد شرکت‌ها و موسسات یکی از اصولی‌ترین و پیچیده‌ترین فرایندهای مالی است که تأثیر مستقیمی بر عملکرد مالی و سودآوری آن‌ها دارد. این فرآیند با توجه به تنوع و پیچیدگی متغیرهای مرتبط با فعالیت‌های هر شرکت، از جمله نوع فعالیت، درآمد‌های حاصل از فروش، هزینه‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، بدهی‌ها و امور مالی دیگر، متفاوت است.

در این مقاله از موسسه حقوقی تکسفیر، به معرفی روش‌های محاسبه مالیات بر درآمد شرکت‌ها و موسسات پرداخته می‌شود. در این راستا، مفاهیم اساسی مالیات بر درآمد، اصول حسابداری مالیاتی، و تأثیرات آن بر سودآوری و عملکرد مالی شرکت‌ها به‌طور مختصر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

برای محاسبه مالیات بر درآمد شرکت‌ها و موسسات، معمولاً از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود از جمله روش مستقیم، روش غیر مستقیم، و روش ترکیبی. این روش‌ها بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی هر کشور و شرایط خاص هر شرکت تعیین می‌شود.

در این مقدمه، به مرور مختصری بر مبانی محاسبه مالیات بر درآمد شرکت‌ها و موسسات پرداخته می‌شود و به بررسی روش‌های مختلف محاسبه، اصول حسابداری مالیاتی، و نکات کلیدی در انجام این فرآیند می‌پردازیم.

انواع شرکت های تجاری مشمول مالیات

شرکت های تجارتی مشمول مالیات را می توان به شرح زیر طبقه بندی نمود:

الف_ شرکت هایی که صد در صد سرمایه آن ها متعلق به دولت یا شهرداری ها می باشد. این شرکت ها مکلفند:

-      در طرف چهارماه بعد از سال مالی به حوزه مالیاتی مرکز اصلی شرکت مراجعه نموده و ترازنامه و حساب سود و زیان خود را به حوزه مزبور ارائه و مالیات متعلقه را پرداخت نمایند.

-      از کل درآمد مشمول مالیات ، به نرخ 25 % به عنوان مالیات اخذ می شود.

-      از جمع درآمدپس از کسر 25 % مالیات مزبور نسبت به بقیه نرخ ماده 131 قانون مالیات های مستقیم مالیات تعلق می گیرد ، در صورتی که شرکت تجارتی ،سهامداران متعدد دولتی داشته باشد بقیه درآمد به نسبت سهام آنان تقسیم و سهم هریک از آنان به طور مجزا مشمول مالیات به نرخ 131 خواهد بود (مستفاد از ماده 105 ق.م.م)

شرکت های دولتی فوق الذکر از معافیت های مالیاتی (به استثنای معافیت کشاورزی) استفاده نمی کنند. توضیح آنکه شرکت های غیردولتی از معافیت های مقرر در قانون مالیات ها استفاده می نمایند و برای سازمان گسترش مجوز خاصی به تصویب رسیده که به موجب آن، سازمان گسترش و صنایع ایران و شرکت های تابعه آن مشمول معافیت مقرر در مواد 132 و 138 ق.م.م برحسب مورد می باشند (ماده 105 ق.م.م 27/11/1380).

-      چنانچه صورت های مالی، مورد رسیدگی سازمان حسابرسی دولتی قرار گرفته و به تائید مجمع عمومی نیز برسد و در موعد مقرر ارائه گردد از نظر مالیاتی محتاج به رسیدگی مجدد نخواهد بود.

 

 شرکت هایی که قسمتی از سرمایه آن ها متعلق به دولت یا شهرداری ها می باشد

این شرکت ها را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

اول_ سهام دولت ،بیش از50 %می باشد.

این شرکت ها نیز مکلفند ترازنامه و حساب سود و زیان خود را ظرف چهارماه پس از پایان سال مالی به حوزه مالیاتی محل مرکز اصلی شرکت تسلیم و مالیات متعلقه 25 % به نسبت درآمد سهم دولت بوده و بقیه به نرخ ماده 131 ق.م.م خواهد بود و چنانچه سهم الشرکه دولت به چند شرکت تعلق داشته باشد،سهم مزبور به نسبت سهام شرکت ها تقسیم شده و مالیات براساس ماده 131 مذکور محاسبه می شود.

دوم_ سهام دولت معادل 50 % و یا کمتر در شرکت

در این صورت سهم دولت از معافیت مالیاتی برخوردار نبوده ،ولی سهم بخش خصوصی از معافیت مالیاتی منتفع می گردد. ضمنا این قبیل شرکت ها مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیات می باشند.

ج_ شرکت هایی که اموال آنان به حکم قانون و یا دادگاه صالح ملی مصادره شده و به عنوان شرکت دولتی شناخته شده باشند. (ماده 4 قانون محاسبات عمومی)

این شرکت ها از نظر مالیاتی تابع مقررات حاکم بر شرکت ها دولتی می باشند – نهادهای انقلاب که از طرف هیات وزیران احصاء شده مشمول پرداخت مالیات می باشند (بند 2 ماده 2 ق.م.م).

ضمنا به موجب فرامین خاص، برخی از بنیادها از پرداخت مالیات معاف شده اند، مانند : بنیاد مستضعفان، بنیاد پانزده خرداد، آستان قدس رضوی.

د_ سایر اشخاص حقوقی : شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص ،شرکت مختلط سهامی و شرکت های تعاونی و اتحادیه آن ها، شرکت با مسئولیت محدود ،شرکت تضامنی ،شرکت نسبی، مختلط غیرسهامی.

در این شرکت ها 10 % از کل درآمد به عنوان مالیات شرکت ، محاسبه و وصول شده از کل درآمد مشمول مالیات پس از کسر 10 % نسبت به بقیه به شرح زیر عمل خواهد شد:

اول- شرکت های سهامی- مختلط سهامی- تعاونی و اتحادیه آن ها

-      از درآمد سهم صاحبان سهام بی نام و نرخ ماده 131 ق.م.م

-      از اندوخته سهم صاحبان سهام بانام و شرکای ضامن و یا اعضاء شرکت های تعاونی به نسبت سهم هریک از آن ها به نرخ ماده 131 ق.م.م.

-      از بقیه درآمد مشمول مالیات اعم از سود تقسیم شده یا تقسیم نشده به نسبت هریک از آن ها به نرخ ماده 131 ق.م.م.

شرکت هایی که سهام آن ها از طرف هیات پذیرش بورس ،برای معامله در بورس، قبول شده است از سال پذیرش تا سالی که از فهرست نرخ ها در بورس، حذف نشده اند چنانچه کلیه نقل و انتقال سهام خود را از طریق کارگزاران بورس انجام داده و مراتب را نیز در دفتر مربوطه ثبت نمایند. مادل ده درصد (10 %) مالیات آن ها بخشودهه می شود.

تبصره: " ماده 143 برای رونق بازار بورس مقرر می دارد که از هر نقل و انتقال سهام شرکت ها و همچنین سایر اوراق بهاداری که در بورس معامله می شوند مالیات مقطوعی به میزان 5/0 % فروش سهام و حق تقدم سهام را وصول نمایند و کارگزاران بورس مکلفند که مالیات مزبور را در هر انتقال از ناقل وصول کرده و به حساب تعیین شده سازمان امور مالیاتی کشور واریز نموده و رسید آن را ظرف 10 روز از تاریخ انتقال سهام به انضمام فهرست تعداد و مبلغ فروش سهام مورد انتقال به اداره امور مالیاتی محل ارسال نمایند.

دوم- شرکت های بامسئولیت محدود – شرکت های تضامنی – شرکت های نسبی – مختلط غیرسهامی

پس از کسر 25 % از کل درآمد به عنوان مالیات شرکت، بقیه درآمد مشمول مالیات به نسبت سرمایه یا سهم الشرکه یا به نسبتی که در اساسنامه تعیین گردیده تقسیم و سهم هریک به طور جداگانه مشمول مالیات به نرخ ماده 131 خواهد بود.

ه _ مالیات موسسات غیرتجاری

به موجب تبصره 1 ماده 105 ق.م.م در مورد اشخاص حقوقی ایرانی غیرتجاری که به منظور تقسیم سود تاسیس نشده اند در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند از ماخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت به نرخ مقرر در این ماده وصول می شود.

اگر برای شروع فعالیت های خود و تجارت خود عجله دارید و نمیخواهید زمان برای انجام مراحل ثبت برند خود بگذارید و در زمان صرفه جویی کنید و مراحل اداری ثبت برند را که دشواری خوص خود را داراست انجام ندهید میتوانید برای خرید برند خود اقدام کنید.

 

جمع‌بندی

 محاسبه مالیات بر درآمد شرکت‌ها و موسسات یک فرآیند پیچیده و حیاتی است که بر عملکرد مالی و سودآوری آن‌ها تأثیر مستقیم دارد. این فرآیند به توجه به متغیرهای مختلفی مانند نوع فعالیت، درآمدها، هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها، با روش‌های مختلفی محاسبه می‌شود. این روش‌ها شامل روش مستقیم، غیرمستقیم و ترکیبی می‌شوند که بر اساس قوانین و مقررات مالیاتی هر کشور تعیین می‌شوند.

سوالات متداول

1. شرکت‌هایی که مشمول مالیات هستند چه انواعی هستند؟

   • شرکت‌های تجاری که سرمایه‌گذاری آن‌ها به صورت کامل یا جزئی توسط دولت یا شهرداری‌ها صورت گرفته است.
   • شرکت‌هایی که قسمتی از سرمایه آن‌ها به صورت مستقیم به دولت یا شهرداری‌ها تعلق دارد.
   • اشخاص حقوقی دیگر مانند شرکت‌های تضامنی، شرکت‌های با مسئولیت محدود، و مالیات موسسات غیرتجاری.

2. چگونه مالیات بر درآمد شرکت‌ها محاسبه می‌شود؟

   • برای برخی از شرکت‌ها مانند شرکت‌های دولتی، درصد ثابتی از کل درآمد برای مالیات در نظر گرفته می‌شود.
   • برای شرکت‌های دیگر، مالیات بر اساس درآمد ناشی از فروش، سود، و سرمایه‌گذاری‌ها به نرخ‌های معینی محاسبه می‌شود.

3. آیا شرکت‌های دولتی از معافیت مالیاتی برخوردارند؟

   • شرکت‌های دولتی در برخی موارد معافیت مالیاتی ندارند، با این حال، شرکت‌های غیردولتی از معافیت‌های مالیاتی استفاده می‌کنند که بسته به شرایط مختلف ممکن است متفاوت باشد.