در دنیای اقتصاد و تجارت امروز، سرمایه‌گذاری در بورس و بازارهای مالی یکی از مهمترین راه‌های کسب و کارها برای جذب منابع مالی میباشد. سهام، به عنوان یکی از ابزارهای معمول برای تامین سرمایه شرکت‌ها، نقش بسیار مهمی در تشکیل ساختار مالی این شرکت‌ها ایفا می‌کنند. انواع مختلف سهام که در بازارهای مالی قابل معامله هستند، از ابزارهای متنوعی برخوردارند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خود را دارند.
در این مقاله، به بررسی انواع سهام در ثبت شرکت ها خواهیم پرداخت و کلیدواژه‌های مهم مرتبط با این موضوع را مورد بررسی قرار خواهیم داد. از مفاهیم اساسی مانند سهام عادی، سهام ترجیحی و سهام پیش‌گرد به تفاصیل انواع سهام خواهیم پرداخت.
پیشنهاد می‌شود که با ما همراه شوید تا در این سفر به دنیای انواع سهام در شرکت‌ها، با نکات کلیدی و اطلاعات مفیدی آشنا شویم و درک بهتری از نقش سهام در ساختار مالی شرکت‌ها و اثرات آن در بازارهای مالی کسب کنیم.
سهام شرکت چیست؟
هر سهم به عنوان یک واحد کوچک مالکیتی، در ساختار یک شرکت یا کارخانه جای دارد و نمایانگر کمترین حصه مالکیت است. دارنده سهام، با توجه به تعداد سهام در اختیار خود، به همان نسبت در مالکیت شرکت یا واحد تولیدی شریک می‌شود. به عنوان مثال، اگر یک شرکت یک میلیون سهم را منتشر کند و شخصی یک هزار سهم از این شرکت را داشته باشد، او یک‌هزارم از مالکیت این شرکت را در اختیار دارد. در ادامه، به بررسی اصطلاح “سهام” از منظر ثبت شرکت و اهمیت آن در ساختار حقوقی شرکت‌ها خواهیم پرداخت.
سهام، به عنوان عنصر اساسی مالکیت در یک شرکت یا واحد تولیدی، دارای دو دسته اصلی به نام‌های “با نام” و “بی‌نام” میباشد. سهام با نام، آن دسته از سهام است که در ورقه ثبت آن، نام صاحب‌سهم به‌صورت رسمی ذکر شده یا در دفتر سهام شرکت ثبت گردیده است. این سهام، عمدتاً دارای نام صاحب خود هستند و اطلاعات مربوط به دارنده و تعداد سهام در دفتری در محل شرکت به‌دقت ثبت می‌شوند. همچنین، سهامی که در بازار بورس معامله می‌شوند نیز به‌صورت با نام معامله می‌گردند.
این انتخاب ساختار سهام با نام به‌هدف شناخت شرکا و اطلاع‌آوری شرکت از دارندگان آن سهام انجام می‌شود. با این رویه، شرکت قادر است مالکان خود را به‌خوبی شناسایی کرده و سیاست تجاری خود را بر اساس اطلاعات مؤثر برنامه‌ریزی نماید.
در مقابل، سهام بی‌نام حقوق صاحبان سهم را از طریق ورقه سهم به‌صورت کاملاً قابل انتقال می‌کند، بدون نیاز به تشریفات پیچیده. این سهام دارای یک سند و وجه حامل هستند و دارنده آن به‌عنوان مالک شناخته می‌شود، مگر اینکه موازی با قوانین مربوطه ثابت شود که وضعیت مالکیت مشخصی را ندارد. انتقال این سهام به‌سادگی انجام می‌شود و هر فردی که سهم را در اختیار داشته باشد، به‌عنوان مالک معتبر شناخته می‌شود، مگر اینکه ثابت شود دارنده فعلی سهم به‌طور نادرست آن را در اختیار دارد.
بیشتر بخوانید: نقل و انتقال سهام در شرکت
انواع سهام شرکت از نظر حقوقی
انواع سهام از نظر حقوقی دارای ویژگی‌های خاصی هستند که در ساختارهای شرکتی تأثیرگذارند. سهام عادی، به دارنده حق اعمال رأی در مجامع عمومی شرکت امکان می‌دهد و در تقسیم سود شرکت سهیم می‌شوند. این نوع سهام عمدتاً بخش اعظم سهام منتشره را تشکیل می‌دهند و دارندگان سهام عادی، به عنوان صاحبان اصلی مؤسسه شناخته می‌شوند. هر دارنده سهم عادی حق یک رأی را در مجامع عمومی دارد و می‌تواند با استفاده از این حق، در اداره و کنترل شرکت دخالت کند. این سهام، سود تضمین شده ندارند و در صورت حاصل شدن سود توسط شرکت، در تقسیم سود شرکت سهم خواهند داشت.
سهام ممتاز نوعی سهام با نام هستند که بیشتر در شرکت‌های سهامی خاص عرضه می‌شوند. شرکت‌های دارای مشکلات مالی ممکن است به‌منظور جلب سرمایه جدید، به انتشار سهام ممتاز متوجه شوند. این سهام، حق رأی را علیه خود ندارند اما در دریافت سود، در اولویت قرار دارند نسبت به سهامداران عادی. سود سهام ممتاز به صورت ثابت از مبلغ اسمی سهام ممتاز محاسبه شده و باید حتی اگر شرکت زیان‌ده یا منحل شود، پرداخت شود.
سهام انتفاعی نوعی سهم است که صاحب آن در سرمایه شرکت سهم ندارد و تنها از سود شرکت بهره‌مند می‌شود. در صورت تصفیه شرکت، صاحب سهم انتفاعی نمی‌تواند ارزش اسمی سهم را مطالبه کند و این سهام اغلب برای استهلاک سرمایه شرکت به کار می‌روند.
بیشتر خوانید: ثبت شرکت سهامی خاص
انواع سهام شرکت با ماهیت آورده
انواع سهام از نظر ماهیت به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سهام نقدی و غیرنقدی. در این راستا، سرمایه شرکت از ترکیب آورده‌های نقدی و غیرنقدی شرکا تشکیل می‌شود. در حقوق فرانسه، سهام نقدی به آن دسته از سهام اطلاق می‌شود که ارزش آن نقداً پرداخت شده یا بخشی از آن به صورت نقدی و بخش دیگر از طریق تعهد پرداخت شده باشد. این سهام نقدی عمدتاً از مبلغ اسمی نقداً پرداخت شده یا از طریق تعهد پرداخت می‌شوند. در مقابل، سهام غیرنقدی شامل اموال و دارایی‌های مختلفی مانند ساختمان‌ها، خودروها، ماشین‌آلات، لوازم اداری و مواد اولیه می‌شوند.
آورده غیرنقدی باید توسط کارشناس رسمی وزارت دادگستری تعیین ارزش شده و گزارش مربوطه در اختیار مجمع عمومی موسس قرار داده شود. در صورتی که آورده غیرنقدی توسط مجمع تصویب نشود، مدیون موظف است در مدت حداکثر یک ماه تعهد خود را به صورت نقد تبدیل و تأدیه کند. در غیر این صورت، تعهدات مربوطه به خرید سهام لغو و فرد دیگری از پذیرندگان نویسندگان جایگزین خواهد شد.
بیشتر بدانید: آورده های غیرنقدی شرکت
سهام موسس و سهام مدیریتی
همچنین، دو نوع سهم دیگر نیز در حوزه سهام وجود دارد. سهام مؤسس به افرادی اختصاص داده می‌شود که به اثرات مؤسسان در تأسیس شرکت سهامی سهم داشته‌اند و سهام جایزه که به جای پرداخت سود به صورت وجه نقد، سهام به سهامداران تخصیص می‌یابد. همچنین، سهام مدیریتی به دارندگان آن حق تعیین حداقل یک عضو در هیئت مدیره را می‌دهد، که در اداره امور شرکت دخالت دارند.
سهام شرکت های سهامی و تجاری
طبق ماده 24 قانون تجارت در زمان ثبت شرکت سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد، ورقه سهم سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد.
تبصره 1- سهم ممکن است بانام و یا بی نام باشد.
تبصره2- در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قائل شوند اینگونه سهام، سهام ممتازه نامیده می شود.
توضیح: سهم قسمتی از سرمایه شرکت سهامی می باشد که میزان مشارکت (درصد سرمایه) و تعهدات (پرداخت مبلغ سهم) و سود صاحب سهم (به میزان سهام خود) سهامدار را مشخص می کند ماده مزبور با پیش بینی اصل قابلیت انتقال ورقه سهم، موجبات گردش سرمایه و تحرک بازار بورس را فراهم ساخته است.
صدور سهم بی نام امروزه در اغلب کشورها به علت معایبی که دارد از قبیل سرقت، جعل، افقاد و نفوذ خارجیان در کنترل شرکت های داخلی از بین رفته است. اما سهم ممتاز در حقوق ایران تعریف نشده است. و قید کلمه «مزایایی» مبهم می باشد. ولی قانون گذار به این نکته توجه داشته که امتیازات داده شده به سهم نباید برخلاف قانون تجارت باشد.
ماده 25- اوراق سهام باید متحدالشکل و چاپی و دارای شماره ترتیب بوده و به امضای لااقل دو نفر که به موجب مقررات اساسنامه تعیین می شود برسد.
ماده 26- در ورقه سهم نکات زیر باید قید شود:
- نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها
- مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن.
- تعیین نوع سهم.
- مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن به حروف و با اعداد.
- تعداد سهامی که هر ورقه نماینده آن است.
ماده 27- تا زمانی که اوراق سهام صادر نشده است شرکت باید به صاحبان سهام گواهی نامه موقت سهم بدهد که معرف تعداد و نوع سهام و پرداخت شده آن باشد. این مبلغ گواهی نامه در حکم سهم است ولی در هر حال ظرف مدت یکسال پس از پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهم باید ورقه سهم صادر و به صاحب سهم تسلیم و گواهی نامه موقت سهم مسترد و ابطال گردد.
توضیح: صدور گواهی موقت سهم و صدور سهام به شرح ماده 27 (ل.ا.ق.ت.) الزامی میباشد.
ماده 28- تا وقتی که شرکت به ثبت نرسیده صدور ورقه سهم یا گواهی نامه موقت سهم ممنوع است. در صورت تخلف امضاء کنندگان مسئ.ل جبران خسارات اشخاص ثالث خواهند بود.
توضیح: جبران خسارت بر طبق اصول کلی قانون مدنی بر وفق مواد (953 و 951 و 331) قانون مسئولیت مدنی پس از اثبات تقصیر فاعل زیان و رابطه سببیت بین فعل زیان آور و ضرر وارده صورت می گیرد.
ماده 29- در شرکت های سهامی عام، مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد.
توضیح: مبلغ مزبور به علت سقوط ارزش پول از سال 1347 (تاریخ تصویب قانون) نیاز به اصلاح دارد.
ماده 30- مادام که تمامی مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی نام یا گواهی نامه موقت بی نام ممنوع است. به تعهد کننده این گونه سهام گواهی نامه موقت بانام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است.
موسسه ی حقوقی تکسفیر در زمینه های ثبت شرکت ، ثبت شرکت در کرج و… در خدمت شماست
جمع‌بندی
سهام، به عنوان واحدهای کوچک مالکیت در ساختار شرکت‌ها، دارای دو دسته اصلی “با نام” و “بی‌نام” می‌باشند. سهام با نام، اطلاعات صاحب‌سهم را در دفاتر شرکت ثبت می‌کند و مشخصات دقیق دارندگان سهام را فراهم می‌کند. به‌طور مقابل، سهام بی‌نام قابلیت انتقال آسان و بدون پیچیدگی را دارند.
سوالات متداول
1. سهام عادی چه خصوصیاتی دارند؟
سهام عادی، حق اعمال رأی در مجامع عمومی شرکت را دارند و در تقسیم سود شرکت سهیم می‌شوند. دارندگان سهام عادی، به‌عنوان صاحبان اصلی مؤسسه شناخته می‌شوند.
2. چرا سهام ممتاز در شرکت‌های سهامی خاص عرضه می‌شوند؟
شرکت‌های دارای مشکلات مالی ممکن است به‌منظور جلب سرمایه جدید، به انتشار سهام ممتاز اقدام کنند. این سهام در دریافت سود، در اولویت قرار دارند نسبت به سهامداران عادی.
3. چرا انتخاب ساختار سهام با نام برای شرکت مهم است؟
ساختار سهام با نام امکان شناسایی دقیق دارندگان سهام را فراهم می‌کند و شرکت می‌تواند به بهترین نحو از اطلاعات مؤثر برنامه‌ریزی کرده و سیاست‌های تجاری خود را تعیین نماید.
4. چگونه سهام غیرنقدی ارزش‌گذاری می‌شوند؟
سهام غیرنقدی باید توسط کارشناس رسمی وزارت دادگستری ارزش‌گذاری شده و گزارش مربوطه در اختیار مجمع عمومی موسس قرار داده شود. در صورت عدم تصویب، دارنده موظف است تعهد خود را به‌صورت نقد تبدیل و تأدیه کند.