ترازنامه شرکت های تجاری یکی از مهمترین امور در مباحث منفعت شرکاء و مباحث اقتصادی و چگونگی سود و زیان در شرکت می باشد.تصویب ترازنامه این معنی را می دهد که عملکرد مالی مدیران در سال تایید شده است.
تصویب ترازنامه یکی از مواردی است که باید جهت ثبت طبق ماده ی 106 لایحه ی اصلاحی قانون تجارت به مرجع ثبت شرکت ها ارسال شود.واژه ی ترازنامه در حقوق تحلیلی ثبت شرکتها به معنیتعیین نمودن کیفیت تفریغ حساب و بیلان مالی که در ماده ی 200 از قانون تجارت آورده شده می باشد.با وجود این تشابه میتوانیم وجود داشتن تصویب ترازنامه را در همه ی انواع شرکت های تجاری در نظر بگیریم.
مجمع عمومی عادی وظیفه ی تایید صلاحیت تصویب ترازنامه را بر عهده دارد.مجمع عمومی عادی باید در موقعیت پیش بینی شده توسط اساسنامه هر یک سال یکبار جهت رسیدگی نمودن به ترازنامه و حساب سود و زیان در سال مالی پیشین شرکت و همچنین مطالبات و صورت دارایی و صورت حساب های دوره ی عملکرد سالیانه ی شرکت و دیون شرکت رسیدگی شود سپس گزارش بازرس یا بازرسان و مدیران و دیگر امور و فعالیت های مربوط به حساب های سال مالی تشکیل شود.بدون قرائت گزارشی که بازرسان یا بازرس شرکت در مجمع عمومی اخذ تصمیم جهت نسبت سود و زیان سال مالی شرکت و ترازنامه اعتبار نخواهد داشت.
ترازنامه شرکت چیست؟
ترازنامه، یا به عبارت دیگر بیلان یا صورت‌وضعیت مالی، یکی از گزارش‌های بنیادی در ارزیابی وضعیت مالی شرکتها در یک بازه زمانی مشخص است. برای ارزیابی مزیت رقابتی یک شرکت نسبت به رقبا و تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری، تجزیه و تحلیل ترازنامه از اهمیت بالایی برخوردار است.
ترازنامه به صورت یک نگاه کلی به دارایی‌ها، نقدینگی، بدهکاران، و بستانکاران یک شرکت پرداخته و وضعیت مالی آن را در یک زمان معین نمایان می‌سازد. این گزارش مالی اطلاعات مربوط به منابع اقتصادی (دارایی‌ها) و تعهدات (بدهی‌ها) شرکت را ارائه می‌دهد و تفاوت بین دارایی‌ها و بدهی‌ها (حقوق صاحبان سهام) را نشان می‌دهد.
تحلیل ترازنامه می‌تواند به عنوان یک ابزار کلیدی در ارزیابی میزان مزیت رقابتی شرکت و جلب سرمایه‌گذاری‌های موثر عمل کند. با جزئیات دقیق در ترازنامه، می‌توان به‌صورت واضح دید که شرکت چه میزان دارایی دارد و چگونه با بدهی‌ها و سرمایه میانجی میشود.
به طور خلاصه، ترازنامه به عنوان یک نقطه تفکیکی برای ارزیابی و تدوین تصمیمات مالی شرکت ایفای نقش می‌کند و به تحلیل دقیق دارایی‌ها و تعهدات، به منظور بررسی مزیت رقابتی و ارزش سهام، کمک می‌کند.
اگر در موعد تعیین شده در اساسنامه شرکت یا حداکثر تا ظرف 4 ماه پس از اتمام سال مالی مجمع عمومی عادی تشکیل نشود و یا اینکه هیئت مدیره نتواند در موعد مقرر شده مجمع را تشکیل دهد آیا این امکان وجود دارد که مجمع عمومی عادی بشکل فوق العاده نسبت به تصویب نمودن ترازنامه اقدام نماید؟به نظر می آید که با رعایت نمودن دیگر تشریفات و از جمله گزارش بازرس و هیئت مدیره تصویب ترازنامه بشکل فوق العاده در مجمع عمومی عادی امکان پذیر می باشد.
تصویب ترازنامه ی سود و زیان شرکتهر دوره ی مالی در شرکت جهت مفاصای حساب مدیران در همان دوره ی مالی می باشد و پس از تصویب نمودن ترازنامه و حساب کردن سود و زیان دوره ی مالی که در طی آن انقضای مدت زمان مدیریت مدیران به پایان رسیده یا از آنها سلب شده سهامی که به عنوان وثیقه بود برای این مدیران بطور خود به خود از قید وثیقه آزاد می گردد.
مطالب مرتبط: آورده های غیر نقدی در شرکت
انواع ترازنامه شرکت
ترازنامه، به دو شکل گزارشی و حسابی تهیه میشود و هر یک از این انواع به تحلیل وضعیت مالی شرکت کمک میکنند. در ترازنامه حسابی، گزارش به شکل حرف T تدوین میشود. در این حالت، دارایی‌ها در سمت راست و بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ قرار دارند. این روش، همواره به تعادل بودن مجموع سمت راست و چپ ترازنامه تأکید دارد و بر اساس معادله حسابداری تدوین می‌گردد.
تحلیل ترازنامه به این صورت به کمک مدیران و سرمایه‌گذاران در درک وضعیت مالی شرکت و اتخاذ تصمیمات مالی مؤثر کمک می‌کند. تفکیک دقیق دارایی‌ها از بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در این گزارش، اطلاعات معناداری ارائه می‌دهد. این نوع ترازنامه با استفاده از معادله حسابداری، وضعیت مالی را به‌روز و شفاف نمایان می‌کند.
با این رویکرد حسابی در تهیه ترازنامه، این گزارش به عنوان یک ابزار اساسی برای ارزیابی وضعیت مالی شرکت و انجام تصمیمات سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید. تعادل مداوم میان دارایی‌ها و تعهدات، از جوانب اساسی در این روش ترازنامه حسابی است که بر مبنای آن، اطلاعات دقیق و جامعی از وضعیت مالی شرکت به دست می‌آید.
اجزای اصلی ترازنامه چیست؟
دارایی‌ها
در سمت راست ترازنامه، دارایی‌ها قرار دارند که نشان‌دهنده اموال و منابع مالی تحت مالکیت شرکت هستند. دارایی‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
دارایی‌های جاری (Current Assets)
وجوه نقد
حساب‌های دریافتنی
موجودی‌ها
پیش‌پرداخت‌ها
دارایی‌های جاری دارایی‌هایی هستند که در مدت یک سال مصرف یا به پول نقد تبدیل می‌شوند.
دارایی‌های غیر جاری (Non-Current Assets):
دارایی‌های ثابت مشهود: زمین، ساختمان، تجهیزات
دارایی‌های نامشهود: علائم تجاری، ثبت اختراع
سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت: سپرده‌های بانکی بلندمدت، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های وابسته
دارایی‌های غیر جاری، دارایی‌هایی هستند که بیش از یک سال مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام
در سمت چپ ترازنامه، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام قرار دارند:
- بدهی‌ها:
- بدهی‌های جاری (Current Liabilities): بدهی‌هایی که در کمتر از یک سال به سررسید می‌رسند، مانند حساب‌های پرداختنی، پیش‌دریافت‌ها، حصه جاری وام.
- بدهی‌های غیر جاری (Non-Current Liabilities): بدهی‌هایی که بیشتر از یک سال موعد سررسید دارند، مانند وام‌ها و ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان.
- حقوق صاحبان سهام (Equity):
- حقوق صاحبان سهام برابر با ارزش شرکت پس از تسویه تمامی بدهی‌ها است. این مقدار در زمان تاسیس شرکت برابر با سرمایه‌گذاری اولیه است و با گذشت زمان و بر اساس سود یا زیان شرکت تغییر می‌کند.
به‌عنوان مثال، اگر یک شرکت وام پنج‌ساله به ارزش 4 میلیارد تومان از بانک دریافت کند، حساب دارایی‌ها در ترازنامه افزایش 4 میلیارد تومانی خواهد داشت و از طرفی بدهی‌های بلندمدت نیز به همین میزان افزایش می‌یابد.
نمایش ترازنامه
ترازنامه‌ها میتوانند به صورت عمودی نیز نمایش داده شوند که اغلب در گزارش‌های شرکت‌های بورسی به این صورت دیده می‌شوند.
نمونه های ترازنامه شرکت
نمونه ترازنامه به شکل T
در دو روش گزارشی و حسابی، ترازنامه برای ارائه وضعیت مالی یک شرکت در یک زمان خاص، به‌طور متفاوت تدوین میشود. در ترازنامه حسابی، گزارش به شکل حرف T آماده میشود. در این گزارش، دارایی‌ها در سمت راست و بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ قرار دارند. تعادل مداوم بین سمت راست و چپ ترازنامه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ترازنامه بر اساس معادله حسابداری تهیه میشود.
نمونه ترازنامه سال ۹۵:
+—————————————————————————————–+
| | دارایی‌های جاری |
+—————————————————————————————–+
| موجودی نقد | بدهی‌های جاری |
| حساب‌ها و اسناد پرداختنی|———————————————–|
| سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت | |
| پیش دریافت‌ها | |
| حساب‌ها و اسناد دریافتنی | |
| تجاری | |
| ذخیره مالیات | |
| موجودی کالا و مواد | |
| تسهیلات مالی دریافتنی | جمع دارایی‌های جاری |
+—————————————————————————————–+
| | دارایی‌های غیر جاری |
+—————————————————————————————–+
| دارایی ثابت مشهود | بدهی‌های غیر جاری |
| تسهیلات مالی بلندمدت |———————————————–|
| دارایی نامشهود | |
| سایر سرمایه‌گذاری‌های | |
| بلندمدت | |
| سایر دارایی‌ها | جمع دارایی‌های غیر جاری |
+—————————————————————————————–+
| ذخیره پایان خدمت کارکنان |
+—————————————————————————————–+
| | جمع کل دارایی‌ها |
+—————————————————————————————–+
| سرمایه اندوخته | حقوق صاحبان سهام |
+—————————————————————————————–+
| قانون یسایر اندوخته‌ها |———————————————–|
| سود انباشته | |
| | جمع حقوق صاحبان سهام |
+—————————————————————————————–+
| جمع دارایی‌ها | جمع بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام |
+—————————————————————————————–+
در روش گزارشی، نام واحد تجاری، نام گزارش مالی (ترازنامه) و تاریخ ترازنامه در ابتدای گزارش قرار می‌گیرند و سپس دارایی‌ها به صورت ستونی و بعداً بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام به ترتیب گزارش می‌شوند. این روش به دلیل اینکه بدهی‌ها پیش از حقوق صاحبان سرمایه قرار دارند، اطلاعات مطلوب‌تری ارائه می‌دهد.
تایید بازرسان در ترازنامه ی شرکت
بازرسان یا بازرس شرکت مکلف می باشند درباره ی درستی و صحت داشتن صورت جلسات و صورت دارایی در دوره ی عملکرد و همچنین حساب سود و زیان و ترازنامه ای مه توسط مدیران برای مجمع عمومی تهیه میشود و اطلاحات و مطالبی را که مدیران در اختیار مجمع عمومی میگذارند را بررسی و در مورد آنها اظهار نظر نمایند.چنانچه مجمع عمومی بدون دریافت نمودن گزارشات بازرس ترازنامه و صورت دارایی و حساب سود و زیان در شرکت را تصویب نماید این تصویب وی اثر قانونی نخواهد داشت و اعتباری ندارد.
تصویب نمودن ترازنامه در شرکت های سهامی عام مقدمه ای ست برای افزایش سرمایه و اعلامیه ی پذیره نویسی و در شرکت های سهامی عام این امر از مقدمات تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام بحساب می آید.
مزایای ترازنامه شرکت
✅استفاده از ترازنامه به منظور ارزیابی توانایی مالی یک سازمان از جنبه‌های مختلف از جمله ریسک نقدینگی، ریسک مالی، ریسک اعتباری و ریسک کسب‌وکار بسیار مفید است. این گزارش به عنوان یک معیار کلی برای ارزیابی نقدینگی شرکت و توانایی آن در برآورده کردن تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت، همچنین پرداخت سود به سهامداران عمل می‌کند.
✅ترازنامه اطلاعات جامعی ارائه می‌دهد که شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام میشود. این اطلاعات به‌عنوان پایه ارزیابی نرخ بازده، ساختار سرمایه، سودآوری شرکت، ریسک‌های مرتبط با واحد تجاری، جریان‌های نقدی آینده و انعطاف‌پذیری آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
✅ترازنامه به‌واسطه مطالبات، بدهی‌ها و سرمایه صاحبان سهام، تصویری جامع از وضعیت مالی شرکت ارائه می‌دهد. این گزارش به تحلیل عواملی همچون بازده، ساختار مالی، سودآوری، و ریسک‌های مرتبط با عملکرد تجاری کمک کرده و انعطاف‌پذیری شرکت را نیز بررسی می‌نماید.
✅در مقایسه با تراز آزمایشی که هزینه و درآمد را نیز دربرمی‌گیرد، ترازنامه به عنوان یک گزارش اصلی مالی تعریف میشود که از قید هزینه و درآمد صرف‌نظر کرده و تمرکز بیشتری بر دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام دارد.
حتما بخوانید: تغییر تابعیت شرکت
تایید و احراز گزارش بازرس در شرکت ها
از مباحثی که در مورد ثبت ترازنامه وجود دارد چگونگی تایید و احراز گزارش بازرسین است.بر اساس مادهی 89 و همچنین ماده ی 152 هنگامی تصویب ترازنامه درون شرکت اثر قانونی خواهد داشت که در مجمع عکمومی گزارش بازرس یا بازرسین به قرائت در بیاید که در رویه ی جاری ثبت شرکت ها باید حتما در متن صورتجلسه بعد از قرائت گزارش بازرسین مندرج شود.
نکته ی مهم این است که کدام یک از بازرسین صلاحیت این را دارند که گزارش ارائه نمایند.در مورد تشریح نمودن این ابهام بنا بر اینکه بعضی از شرکت های سهامی طبق دلایل مختلف در سال ها ی مالی گذشته اقدامی نسبت به انتخاب بازرس نکرده اند و برای رسیدگی به سود و زیان و همچنین ترازنامه مالی سال قبل طبق ماده ی 152 لایحه ی اصلاحی بازرس سال جدید اقدام به تهیه ی گزارش می نماید و همچنین مجمع عمومی عادی با استناد بر گزارشات بازرس سال جاری نسبت به تصویب نمودن ترازنامه ی سال های گذشته اقدام میکنند.
بعضی از مراجع ثبتی در مورد داشتن صلاحیت بازرس جهت ارائه دادن گزارش در سال جاری برای تصویب ترازنامه ی مالی سال ها ی گذشته ابهاماتی دارند که از دفتر حقوقی سازمان ثبت اسناد و املاک این مراتب استعلام می گردد.
در پی پاسخ به شماره نامه ی 93/137847 مورخ تاریخ 28/08/1393 که از سمت دفتر حقوقی اعلام گردیده است :بازرسان میتوانند در هر زمان هر نوع بازرسی و رسیدگی را انجام دهند و صلاحیت رسیدگی نمودن به ترازنامه ی سال قبل بوسیله ی بازرسین زمان حال ممکن می باشد.طبق مواد 149 و 152 از لایحه ی اصلاحی قانون تجارت بازرسین یا بازرس قانونی شرکت این امکان را دارد که نسبت به تایید تایید ترازنامه ی شرکت و حساب سود و زیان شرکت در سال های گذشته گزارش تهیه و سپس به مجمع عمومی برای تصویب ارائه نماید که در صورتی که مجمع عمومی عادی آن را تصویب نماید و سپس به مراجع ثبت شرکت ها ارائه کند طبق ماده ی 106 از لایحه ی اصلاحی قانون تجارت باتوجه به اعلامی بودن مرجع ثبت شرکت و تصریح ماده های ذکر شده قابل ثبت شدن و اگهی می باشد.
سوالات متداول
1. ترازنامه شرکت چیست؟
ترازنامه یا صورت‌وضعیت مالی، گزارشی است که وضعیت مالی یک شرکت را در یک زمان معین نشان می‌دهد و شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام است.
2. اجزای اصلی ترازنامه شرکت چیست؟
اجزای اصلی ترازنامه شامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام است. دارایی‌ها به دو دسته جاری و غیر جاری، و بدهی‌ها به دو دسته جاری و غیر جاری تقسیم می‌شوند.
3. تفاوت دارایی‌های جاری و غیر جاری چیست؟
دارایی‌های جاری در کمتر از یک سال به پول نقد تبدیل یا مصرف می‌شوند (مثل وجوه نقد و موجودی کالا)، در حالی که دارایی‌های غیر جاری بیش از یک سال مورد استفاده قرار می‌گیرند (مثل ساختمان و تجهیزات).
4. بدهی‌های جاری و غیر جاری چه تفاوتی دارند؟
بدهی‌های جاری تعهداتی هستند که در کمتر از یک سال پرداخت می‌شوند (مثل حساب‌های پرداختنی)، در حالی که بدهی‌های غیر جاری تعهداتی هستند که بیش از یک سال زمان برای پرداخت دارند (مثل وام‌های بلندمدت).1